De state volgde de stins op. De stins was bedoeld voor verdediging, maar de opkomst van kanonnen maakte van de stins na 1400 steeds meer een achterhaald militair concept. De meeste verdwenen door sloop. De kostbare stenen gebruikte men vaak opnieuw. Soms werden delen van een stins, de kelder bijvoorbeeld, in het nieuwe gebouw opgenomen. In de Bongastins in Holwerd is de kelder van de oude stins nog aanwezig.

De nieuwe gebouwen, nu wel bedoeld voor bewoning, worden in Friesland staten genoemd. In Groningen spreekt men van borgen. Een state was bedoeld als gerieflijke woning, maar het moest wel een woning met allure zijn, dus met een gracht erom heen, wellicht een mooi aangelegde tuin en als de beurs het toeliet een poort.

De bewoners van de staten waren aanzienlijke families, meestal van adel, die in het bestuur van het gewest een rol speelden als grietman of lid van de Staten van Friesland. Vaak verbleven ze tijdens de winter in Leeuwarden waar ze een tweede huis bezaten en gedurende de zomer op de state. Vanwege het stadhouderlijk hof was men natuurlijk ook sterk op Leeuwarden georiënteerd.

In de 17e en 18e eeuw ontstonden veel buitenplaatsen die ook nog vaak staten werden genoemd. In de 19e en 20e eeuw volgde de grote sloop van de staten. Vaak konden families het onderhoud niet meer bekostigen. Soms leidde de sloop wel weer tot een nieuwe “state” zoals dat gebeurde in Koarnjum met de Martena State.

Bezichtigen?
De Dekema State is te bezoeken en is zeker een aanrader (dat geldt ook voor de tuin!). De Schierstins in Veenwouden is ook te bezichtigen. Het is een prachtig voorbeeld van een steenhuis. Dan is er de Fogelsangh State in Veenklooster die gedurende een deel van het jaar is geopend. Ook te bezichtigen zijn de Menkemaborg (Uithuizen), de Fraeylemaborg (Slochteren) en Verhildersum (Leens). Ze liggen dan wel niet in Friesland en de Groningers spreken niet van staten maar van borgen, maar de moeite waard zijn ze zeker.

Meer informatie over Stins en State kunt u vinden op www.statenenstinzen.nl
Meer informatie over de Groninger borgen op www.groningerborgenpad.nl